Rozwój układów narządów (Embriologia szczegółowa)

Rozwój układów narządów (Embriologia szczegółowa)

Gruczoły wewnątrzwydzielnicze

24 dzień Powstaje zawiązek tarczycy - zgrubienie endodermy w dnie pierwotnego gardła

7 tydzień Po utworzeniu 2 płatów i cieśni tarczyca osiąga ostateczne położenie

10 tydzień Sznury komórek powsałe z mezenchymy skupiają się i tworzą pęcherzyki tarczycy

11 tydzień W środku pęcherzyków tarczycy pojawia się koloid i rozpoczyna się wydzielanie tyroksyny

Układ oddechowy

Stadium rzekomogruczołowe: (5-17 tygodni) płuca przypominają utkanie gruczołowe, w 17 tygodniu wykształcone są wszyskie struktury poza częściami odpowiedzialnymi za wymianę gazową, przez co płód urodzony w stadium rzekomogruczołowym nie jest zdolny do życia

Stadium kanalikowe: (16-25 tygodni) poszerza się światło oskrzeli i oskrzelików, po 24 tygodniu powstają oskrzeliki oddechowe i woreczki końcowe (pierwotne pęcherzyki płucne)

Stadium woreczków końcowych: (24 tygodnie - poród) płuco zatraca kanalikowy wygląd, powstaje dużo woreczków końcowych, które są wysłane pneumocytami typu I (zaczynają się pojawiać również pneumocyty typu II syntezujące surfaktant)

Stadium pęcherzykowe: (późny okres płodowy - 8 rok życia) po porodzie z pierwszym wdechem woreczek końcowy zamienia się w pęcherzyk płucny. Noworodek posiada 1/6 - 1/8 ogólnej liczby pęcherzyków, ostateczną wartość osiąga dopiero w wieku ok. 8 lat (300 mln pęcherzyków płucnych)

4 tydzień W brzusznej ścianie pierwotnego gardła pojawia się bruzda krtaniowo-tchawicza, kóra później przechodzi w: rowek -> kanał krtaniowo-tchawiczy -> zachyłek krtaniowo-tchawiczy (który uwidacznia się na powierzchni zewnętrznej gardła jako grzebień). Zachyłek krtaniowo-tchawiczy rozszerza się w swej części obwodowej i wytwarza pączek płucny

8 tydzień Widoczne zawiązki 16-20 chrząstek tchawicy

10 tydzień Na nabłonku tchawicy pojawiają się migawki

12 tydzień W tchawicy pojawiają się gruczoły tchawicze

24 tydzień Dokonuje się 17 podziałów drzewa oskrzelowego i oskrzelikowego

Układ pokarmowy

4 tydzień Rozwija się jelito pierwotne, w tym samym czasie kształtują się fałdy: głowowe, ogonowe i boczne zarodka

7 tydzień Przegroda moczowo-odbytowa dociera do błony stekowej i się z nią łączy - powstaje trzon krocza

4-8 miesiąc Mezenchyma ze smugi pierwotnej namnaża się, tworząc fałdy odbytowe

Początek 4 tygodnia Błona ustno-gardłowa, która oddziela endodermalne jelito pierwotne od ektodermalnej zatoki ustnej zanika

6 tydzień Jelito pierwotne środkowe (z którego powstają jelito czcze, jelito kręte, jelito ślepe, okrężnica wstępująca i prawe 2/3 okrężnicy poprzecznej) zaczyna się szybko wydłużać, przez co powstaje pierwotna pętla jelitowa o kształcie litery "U"

10 tydzień Jelito pierwotne środkowe powraca do jamy brzusznej z fizjologicznej przepukliny pępowinowej

5 tydzień Pojawia się zawiązek grzbietowy, z którego powstaje trzustka. Znajduje się on po przeciwnej stronie i nieznacznie powyżej uchyłku wątrobowego

3 miesiąc Z nabłonka małych przewodów trzustkowych powstają komórki Langerhansa

20 tydzień Komórki Langerhansa rozpoczynają wydzielanie insuliny i glukagonu

5 tydzień Pojawia się zawiązek śledziony między blaszkami krezki grzbietowej żołądka

4-8 miesiąc W śledzionie zachodzi proces hemopoezy

Koniec 3 tygodnia, początek 4 tygodnia Pojawia się zawiązek wątroby i pęcherzyka żółciowego, nazywany inaczej uchyłkiem/pączkiem wątrobowym

5-6 tydzień W wątrobie rozpoczyna się proces hemopoezy, który słabnie dopiero w 2 ostatnich miesiącach życia płodowego

9 tydzień Wątroba stanowi 10% masy płodu

13-16 tydzień Rozpoczyna się wydzielanie żółci

4 tydzień Powstają zawiązki dwunastnicy z końcowej części jelita przedniego i głowowej części jelita środkowego

5-6 tydzień Nabłonek endodermalny dwunastnicy intensywnie wzrasta i zwęża/zamyka światło dwunastnicy

Połowa 4 tygodnia Powstaje zawiązek żołądka - wrzecionowate rozszerzenie odcinka ogonowego jelita przedniego

7 tydzień Przełyk osiąga znaczną długość, w związku ze wzrostem okolicy głowowej zarodka

3 miesiąc Powstają gruczoły przełyku, ich rozwój zaczyna się w błonie śluzowej, później w błonie podśluzowej

Układ moczowo-płciowy

3 tydzień Powstaje mezoderma pośrednia, która ulega metameryzacji na nefrotomy

5 tydzień Z 10-26 nefrotomów zaczyna różnicować się śródnercze

21 dzień W endodermalnej ścianie pęcherzyka żółtkowego pojawiają się pierwsze gonocyty

4 tydzień Nabłonek mezotelialny pokrywający śródnercze grubieje, pod wpływem namnażającej się mezenchymy pod nim tworzy się grzebień płciowy, w których powstają palczaste wypustki - sznury płciowe

10 tydzień (XX) Pojawiają się histologiczne cechy rozpoznawcze rozwoju jajnika

16 tydzień (XX) Sznury korowe rozpadają się, tworząc pierwotne pęcherzyki zarodkowe, które zawierają w środku oogonie

11 tydzień (XX) Płytka pochwowa udrażnia się - powstaje światło pochwy oddzielone od zatoki moczowo-płciowej błoną dziewiczą

8 tydzień (XY) Komórki Leydiga zaczynają wydzielać testosteron, gonada zaczyna wpływać na zróżnicowanie płciowe. Rozpoczyna się również wydzielanie hormonu antymüllerowskiego przez komórki podporowe jądra

9-12 tygodni Różnicowanie narządów płciowych zewnętrznych

12 tydzień (XY) Rozpoczyna się zstępowanie jąder

28 tydzień (XY) Jądro wchodzi do pierścienia pachwinowego głębokiego

32 tydzień (XY) Jądro wnika do moszny

12 tydzień (XY) Rynienka cewkowa zamyka się wzdłuż powierzchni brzusznej prącia - powstaje część gąbczasta cewki moczowej

4 miesiąc (XY) Nabłonek kanalików nasiennych składa się z komórek podporowych i spermatogonii, nabłonek szczelnie wypełnia kanalik

5 tydzień Pączek moczowodowy (uwypuklenie przewodu śródnercza w pobliżu steku) wnika do mezodermy dolnej części grzebienia nerkotwórczego i indukuje jej wzrost - mezoderma wytwarza czapeczkę

Początek 8 tygodnia Kanalik dystalny nefronu łączy się z kanalikiem nerkowym zbiorczym (końcowym rozgałęzieniem pączka moczowodowego)

9 tydzień Nerka ostateczna wstępuje do okolicy brzusznej

14 tydzień Wykształcone jest 20 nefronów

20-38 tygodni Zachodzi istotne zwiększenie liczby nefronów

Koniec 8 tygodnia Śródnercze tworzy ciało Wolffa - duży, jajowaty i zbity narząd

4 tydzień Pojawia się przednercze (7-14 nefrotom)

Układ sercowo-naczyniowy

13-15 dzień W mezodermie pozazarodkowej ściany pęcherzyka żółtkowego, w szypule brzusznej i kosmówce tworzą się wyspy krwiotwórcze - skupienia komórek, z których powsaną komórki krwi i pierwotne komórki naczyń krwionośnych (tkanka angioblastyczna)

18-19 dzień Rozpoczyna się rozwój serca - z mezodermy smugi pierwotnej powstają sznury śródbłonkowe (sercotwórcze), występują między endodermą pęcherzyka żółtkowego i mezodermą trzewną

20 dzień Sznury śródbłonkowe uzyskują światło i tworzą 2 cewy - cewy osierdziowe serca

22 dzień Cewy osierdziowe zbliżają się do siebie i łączą, po połączeniu się cew komórki mezenchymalne tworzą płaszcz śródsierdziowo-nasierdziowy oddzielony od śródbłonka przez tkankę łączną galaretowatą - substancję galaretowatą serca, powstają dwa pierwsze przewężenia, dzielące cewę sercową na opuszkę serca, pierwotną komorę i pierwotny przedsionek. Serce pierwotne rozpoczyna akcję skurczową

23 dzień Powstają dwa kolejne przewężenia, które tworzą pień tętniczy (połączony głowowo z łukami aorty i brzusznie z opuszką serca) i zatokę żylną - najbardziej ogonową część podzieloną na część środkową i 2 rogi, do których wnikają żyły: żółtkowa, pępowinowa i zasadnicza

4 tydzień Powstają dwie pierwsze aorty jako przedłużenie osierdziowej cewy sercowej

5 tydzień Powstają szczeliny w komórkach mezenchymalnych - początek rozwoju układu limfatycznego

8 tydzień Można wyróżnić 6 pierwotnych worków limfatycznych: - parzyste worki szyjne, - parzyste worki biodrowe, - worek zaotrzewnowy, - zbiornik mleczu

Połowa 5 tygodnia Aorty zbliżają się do siebie i tworzą jedną aortę

6-8 tydzień Pierwotne łuki aorty, pień tętniczy, worek aortalny i worki grzbietowe przekształcają się w ostateczny układ naczyń tętniczych

4 tydzień Skurcze serca pierwotnego zaczynają być skoordynowane

4-5 tydzień Zachodzą podziały: kanału przedsionkowo-komorowego (wytwarza się przegroda pośrednia), pierwotnego przedsionka i pierwotnej komory (na dnie komory pojawia się grzebień mięśniowy)

7 tydzień Przegroda międzykomorowa zarasta